بيماري سلياک : ناتواني بيمار در هضم گلوتن

دکترحسن خاجي 

اين بيماري به صورت ناتواني بيمار در هضم گلوتن gluten بروز مي‌کند. گلوتن، يکي از پروتئين‌هايي است که در دانه هاي گلوتن‌دار glutinous ديده مي‌شود. با وجودي که اين بيماري معمولاً تشخيص داده نمي‌شود ولي بايد گفت که بيماري سلياک Celiac کاملاً شايع بوده و بيش ازميزاني است که در آمارها ذکر مي‌شود. نشانه هاي اين بيماري به صورت اسهال، دردشکم، نفخ، کاهش وزن، کم خوني، کرامپ و اسپاسم عضلاني است که  مشابه نشانه‌ي‌ ساير بيماري‌هاي مزمن روده بوده و در نتيجه ممکن است اشتباه در تشخيص به وجود آورد.

 

 

          گلوتن پروتئين کش سان وسفت موجود در گندم، چاودار و جو است. جوي دو سر نيز داراي گلوتن است ولي به علتي نامعلوم، در افراد مبتلا به عدم تحمل گلوتن به بروز مشکل منتهي نمي‌شود. دربيماري سلياک، گلوتن غلات مذکور (به استثناي جوي دو سر) هضم نمي‌شود که شايد به علت فقدان آنزيم‌هاي لوزالمعده باشد. ولي در اين حال، سوء هاضمه تنها مشکل موجود نيست زيرا در طول جريان بيماري، پرزهاي روده‌ي کوچک از بين مي‌روند و درگوارش و همسان‌سازي مواد مغذي موجود در تمام غذاها اختلال ايجاد مي‌شود. همچنين در بسياري موارد پيش از بيماري سلياک، آسيب روده وجود دارد. اين آسيب ممکن است به علت استرس رواني، استفاده‌ي دراز مدت از مسهل‌هاي مختلف، عفونت روده و يا آلودگي انگلي، مصرف بيش از حد قهوه، و کمبود پروتئين ها به علت بي‌اشتهايي عصبي يا بعضي رژيم‌هاي کاهش وزن  به وجود آمده باشد.

 

در طب سنتي و به ويژه در طب سنتي چين، ناتواني جسم در گواردن و هضم هر نوع غذاي سلامت بخش حاکي از ضعيف شدن محور طحال و کبد و فقدان شديد انرژي و يا آتش گوارش بوده است. بعضي از شناسه‌هاي بيماري سلياک که گفته شد مثل اسهال، دردشکم، نفخ، کاهش وزن، کم خوني از شناسه‌هاي ضعف انرژي «کي» طحال و لوزالمعده هم به شمار مي‌آيند. بيماران مبتلا به سلياک که دچار اين نشانه‌ها هستند لازم است ازداروهاي تقويت کننده‌ي محور طحال لوزالمعده استفاده نمايند يعني مصرف غذاهاي خنک کننده ‌(خنکي) و ايجاد کننده‌ي بلغم را محدود نمايند (بعضي بيماران دچار سلياک فقط پس از قطع مصرف گلوتن و شير بهبود مي‌يابند) و از گرمي‌ها (غذاهاي گرم کننده) بيشتر استفاده کنند.

 

            غالباً افراد دچار بيماري سلياک به کمبود ويتامين‌هاي B و ساير مواد مغذي موجود در غلات کامل دچار مي‌باشند. اين مسأله ممکن است مشکلي ايجاد نکند زيرا هميشه مي‌توان از ميان انواع غلات بدون گلوتن مثل برنج، ذرت، ارزن، گندم سياه، کين وا و تاج خروس و نيز جو دو سر يکي را برگزيد. مصرف برنج شيرين که يکي از غلات چسبنده است دربيماران مبتلا به سلياک هميشه هم قابل تحمل نيست ولي يکي از  غذاداروهاي مناسب براي موارد کمبود «کي» درطحال و لوزالمعده و کمبود خون است. به اين جهت بيماران سلياک که برنج شيرين را تحمل نمي‌کنند و دچار اين کمبود ها هم هستند نبايد ازبرنج شيرين استفاده نمايند و بايد از غذا داروهاي ديگر استفاده کنند.

 

            به علت سوء جذب مواد مغذي، در درمان بيماري سلياک  بايد به رفع احتمال کم خوني و سوء تغذيه هم همت گماشت. از اين رو درمان شامل استفاده از داروهاي خون ساز هم خواهد بود. به منظور طبيعي نمودن کار روده‌ي کوچک و به طور کلي دستگاه گوارش، رويکرد رژيمي بايد شامل شناسايي احتمالي رکود کبدي و استفاده از تخم کتان هم باشد. چاي برگ گزنه‌ي درشت به طور خاص سبب بازسازي پرزهاي روده مي‌شود ولي وقتي نشانه‌هاي سردي وجود دارد نبايد مورد استفاده قرار گيرد.

 

به نظر مي‌آيد بسياري از بيماران دچار شيزوفرني به بيماري سلياک هم مبتلا باشند. در اين بيماران غالباً نشانه‌هاي گوارشي مشابه ديده مي‌شود و نتايج بررسي‌هاي شاهددار و دقيق حاکي از آن است که معمولاً بيماران دچار شيزوفرني با رژيم عاري ازگلوتن سريع‌تر بهبود مي‌يابند.

 

            کاملاً امکان دارد که ميان ميليون‌ها نفر که دچار حساسيت به گندم هستند، تعداد زيادي هم از ناتواني هضم گلوتن رنج ببرند. از آنجا که نشانه‌هاي سلياک دچار شدت و ضعف است. ممکن است اين بيماري در جامعه فراوان باشد ولي شدت و انواع آن بستگي به نوسان الگوي صرف غذا و سلامت عاطفي دارد. آن عده که حدس مي‌زنند دچار عدم تحمل گلوتن هستند بايد از مصرف غلات گلوتن‌دار و تمامي فرآورده‌هاي آن حداقل به مدت دوماه پرهيز کنند تا مشخص شود آيا نشانه‌هاي بيماري ازبين مي‌روند يا برجاي مي‌مانند. بيماراني که دچار نوع شديد بيماري هستند در صورتي که يک سال يا بيشتر تلاش مداوم انجام دهند ممکن است به بهبودي قابل توجه دست يابند.

 

 

  

Filed under: آخـریـن مـطـالـب پـزشـکی, اطـفـال, دستـگاه گـوارشی - تـغـذيه